Stevia vs Aspartaam vs Splenda: Welke Zoetstof Is Beter?
In onze voeding is suiker haast niet weg te denken. Echter is teveel suiker niet goed voor onze tanden en ons goede figuur. Nu we ons meer bewust worden van de gevaren van een ongezond voedingspatroon – obesitas, diabetes e.a. – eisen we meer keuzes in wat we consumeren. Hierbij wordt gewone suiker (sacharose/sucrose) al lange tijd gezien als de grote boosdoener. Toch willen we de zoete smaken in ons eten niet laten staan. Om op deze wensen in te spelen veroveren kunstmatige suikers of kunstmatig gezoete producten een steeds groter deel van de schappen in de supermarkt. Een suikervervanger (kunstmatige zoetstof) is een additief dat het effect van suiker nabootst in smaak, maar meestal minder energie bevat. Naast de voordelen hebben diverse onderzoeken bij dieren overtuigend aangetoond dat kunstmatige zoetstoffen kunnen zorgen voor gewichtstoename, hersentumoren, blaaskanker en vele andere gezondheidsrisico’s. Bij mensen werden in onderzoeken ook sommige negatieve bijwerkingen in gezondheid geconstateerd. Er is een groot aantal onderzoeken uitgevoerd over dit onderwerp waarbij de resultaten variëren van “veilig onder alle voorwaarden” tot “onveilig bij elke dosis”. Wetenschappers zijn verdeeld in hun visie over de veiligheid van kunstmatige zoetstoffen. In zowel wetenschappelijke als niet-wetenschappelijke artikelen wordt er vaak verwezen naar de ondersteunende onderzoeken, hoewel de tegenovergestelde resultaten minder worden benadrukt of weggelaten. Het doel van dit artikel is niet om onomstotelijk te bewijzen of suikervervangers veilig zijn en welke dan het veiligst. Met dit artikel wil ik enkel de drie meest populaire kunstmatige zoetstoffen stevia, aspartaam en splenda (sucrose) met elkaar vergelijken. Hierdoor kan een bewustere keuze gemaakt worden in het eigen dieet.
Wat is een kunstmatige zoetstof?
Zoals gezegd is dit een stof die aan voeding wordt toegevoegd (additief). Het doel is om wel dezelfde zoete smaak in de voeding te behouden, zonder hetzelfde aantal calorieën te consumeren. Er worden verschillende overkoepelende termen gebruikt om zo’n stof aan te duiden, waaronder: suikervervanger, kunstmatige suiker, kunstmatige zoetstof, natuurlijke zoetstof, alternatieve zoetstof, suikervrij en zero-calorie sweetener. De zoetstoffen die het meeste voorkomen in de hedendaagse voeding zijn:
- Stevia
- Aspartaam
- Splenda (sucrose)
- Acesulfaam-K (acesulfaam potassium)
- Monk fruit extract (luo han guo)
- Sacharine
Het is belangrijk om te weten dat ondanks deze onder dezelfde noemer worden aangeduid, deze allemaal verschillend zijn in samenstelling en sterkte. In de onderstaande figuren is te zien wat de sterkte is ten opzichte van gewone tafelsuiker.
Waarom zou je suiker willen vervangen?
Er zijn verschillende redenen om gewone suiker te willen vervangen in het dieet. Deze kunnen in de volgende twee categorieën worden onderverdeeld:
- Therapeutische
- Gewichtsafname; enkel wanneer dezelfde hoeveelheid wordt geconsumeerd in gewone suiker en suikers die minder calorieën bevatten
- Gebit; de meeste zoetstoffen tasten de tanden niet aan, in tegenstelling tot gewone suiker
- Diabetes; sommige kunstmatige zoetstoffen bevatten geen energie en sommigen worden langzamer opgenomen in het lichaam. Hierdoor blijven de bloedsuikerwaarden meer stabiel
- Reactieve hypoglycemie; mensen met reactieve hypoglycemie produceren een overschot aan insuline nadat er glucose is opgenomen in de bloedbaan. Net als diabetici kan er hier beter gekozen worden om voedingsmiddelen met een hoge glycemische waarde (zoals witbrood) te vermijden
- Niet-therapeutische
- Als suikervervanger; onderzoek heeft aangetoond dat aspartaam vrijwel hetzelfde smaakt als suiker
- Verrijkt smaak; o.a. aspartaam versterkt de zoete smaak van fruit als kersen en sinaasappels in voedsel en dranken
- Vermijden vervaardigde suikers; dit is hedendaags een van de meest voorkomende redenen waarom mensen kiezen voor kunstmatige zoetstoffen als stevia of splenda
- Kosten; hoewel de consument hier weinig direct wat van merkt zijn de kosten voor het gebruik van kunstmatige suikers vele malen lager
Aspartaam
Sterkte t.o.v. gewone suiker: 200x
E-nummer: E951
Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI): 40mg/kg lichaamsgewicht
Stabiel bij verhitting: nee
Tast tanden aan: onduidelijk
Type: synthetisch
Ontstaat door: gemaakt van twee aminozuren, aspartic en phenylalanine, welke vaak voorkomen in voedingsmiddelen met eiwitten. Wanneer deze twee aminozuren op een bepaalde manier bij elkaar worden gevoegd worden ze extreem zoet, maar toch geleidelijk losgelaten tijdens de vertering. Tevens worden ze hetzelfde opgenomen als aminozuren uit vlees, eieren en ander voedsel.
Dit is de meest onderzochte kunstmatige zoetstof. Niet geheel onterecht, omdat er lange tijd onduidelijkheid was over de veiligheid en bijwerkingen die aspartaam met zich mee zou brengen. Inmiddels zijn veel van deze twijfels weggenomen door nieuwe studies, maar blijven sommigen vragen ook nog niet eenduidig beantwoord. Sommige vermeende bijwerkingen zijn nog niet op een wetenschappelijke manier onomstotelijk bewezen. Dit betekent uiteraard niet dat de problemen niet reëel kunnen zijn, maar wekt wel de indruk dat mogelijke symptomen wellicht niet door aspartaam zelf worden veroorzaakt. Bij een van de onderzoeken (gericht of vruchtbaarheid) werden konijnen zelfs 1600mg/kg lichaamsgewicht en ratten 4000mg/kg lichaamsgewicht toegediend, waarbij nog steeds geen negatieve bijwerkingen konden worden bewezen. Bij mensen werd hetzelfde experiment uitgevoerd met tot wel 15x de ADI, ook zonder bewezen negatieve effecten van deze suikervervanger. In 2007 zijn de resultaten van Italiaanse onderzoeken gepubliceerd die voor het eerst experimenten met het toedienen van aspartaam bij embryo’s van knaagdieren. Deze onderzoeken toonden aan dat de kans op leukemie en borstkanker sterk verhoogd waren. De ratten werden ook drie jaar onderzocht in plaats van twee. Dit onderzoek is echter omstreden, waarbij de industrie beweert dat het onderzoek niet juist is uitgevoerd. De FDA beweerde dat onderzoekers geen goede analyse konden maken van het experiment, omdat de Italiaanse wetenschappers geen volledig inzicht in al hun experimenten data wou geven. Tot op heden moeten we aannemen dat de consumptie van aspartaam veilig is wanneer de ADI niet wordt overschreden.
Stevia (Rebaudioside A)
Sterkte t.o.v. gewone suiker: 200-300x
E-nummer: E960
Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI): 4mg/kg lichaamsgewicht
Stabiel bij verhitting: ja
Tast tanden aan: nee
Type: natuurlijk
Ontstaat door: de zoetstof wordt geïsoleerd uit het blad van de steviaplant (Stevia rebaudiana). Deze plant groeit van oorsprong in Paraguay en Brazilië. De bladeren van de plant worden gemalen en geweekt in heet water. De waterige oplossing wordt verder gezuiverd en gedroogd totdat er stevia overblijft.
Stevia mag dan geen calorieën bevatten, de producten waaraan het wordt toegevoegd bevatten wél calorieën. Dit komt omdat in het algemeen maar een derde van de suiker vervangen kan worden door stevia, zonder nare nasmaak. Zo bevat de nieuwe Coca-Cola Life dankzij een mix van suiker en stevia twee keer minder calorieën dan de traditionele variant (108 calorieën per 600 ml tegenover 250 calorieën). Om over de ADI van stevia heen te moeten gaan zou je meer dan 3 liter light frisdrank per dag moeten drinken.
Dat een stof natuurlijk is betekent echter niet direct dat deze ook veilig is. Veel natuurlijke componenten zijn in meer- of mindere mate giftig. Ondanks dat een lange geschiedenis van gebruik aanduidt dat een stof geen directe, ernstige giftige effecten veroorzaakt, is dit geen garantie dat de stof volledig veilig is. Zeldzame negatieve bijwerkingen, vertraagde bijwerkingen of bijwerkingen die alleen op de lange termijn voorkomen kunnen bij een oorspronkelijk onderzoek over het hoofd worden gezien. Een studie toonde aan dat wanneer een hoge dosis werd toegediend aan ratten dit een negatief effect had op de zaadproductie en kon leiden tot onvruchtbaarheid en andere problemen. In de jaren ’90 is stevia door de Amerikaanse FDA (voeding en waarde autoriteit) afgewezen als ingrediënt. Daarom is het pas in 1995 toegestaan, maar dan enkel als supplement. De Canadese en Europese keuringsdienst heeft stevia meerdere keren afgewezen, totdat het in 2011 toch als veilig is verklaard en een E-nummer heeft gekregen. De oorspronkelijke bevinden van deze twee commissies concludeerden dat stevia niet acceptabel was voor het gebruik in voedingsmiddelen.
Splenda (sucrose)
Sterkte t.o.v. gewone suiker: 320-1000x
E-nummer: E955
Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI): 15mg/kg lichaamsgewicht
Stabiel bij verhitting: ja
Tast tanden aan: nee
Type: synthetisch
Ontstaat door: een aanpassing te maken op gewone suiker. Het wordt veranderd door delen van de sucrose molecuul te verwijderen en deze te vervangen door chloride (wat ook in natuurlijk voeding voorkomt)
Sucrose, bekend onder de merknaam Splenda, is het enige kunstmatige zoetstof dat gemaakt is van gewone tafelsuiker. Tevens is dit de meest recente van de internationale nul calorieën kunstmatige suikers. Door de uitzonderlijk hoge stabiliteit van deze zoetstof is splenda uitermate geschikt voor gebruik in allerlei voedingsmiddelen. Zowel vriesproducten, houdbare en verse goederen, kauwgom en verhitte producten als gebak. Het is veel beter bestand tegen hoge temperaturen dan alle andere kunstmatige suikers en kan zelfs gebruikt worden in gefrituurde voedingsmiddelen. Splenda wordt maar in minimale mate opgenomen door het lichaam, het meeste verdwijnt bij de urine of door de ontlasting. De grootste zorgen zijn met betrekking tot de organische chloriden die splenda bevatten, waarvan sommigen giftig zijn. Hierbij dient te worden vermeld dat dit niet betekent dat de aanwezigheid van giftige stoffen niet verzekerd dat het voedingsmiddel zelf ook giftig is. Sterker nog, sucrose kan zeer slecht in vet worden opgenomen, in tegenstelling tot andere organische chlorides, waardoor het een kleiner risico vormt m.b.t. toxiciteit. Omdat het nog een relatief nieuwere stof is zijn er nog niet veel uitvoerige lange termijn onderzoeken gedaan. Op dit moment is er echter geen reden aan te nemen dat bij een normaal gebruik (niet boven ADI) er een verhoogd risico zou bestaan.
Conclusie:
Suikervervangers in verschillende voedingsmiddelen en dranken zijn zeer populair in de meeste langen. Uitvoerig onderzoek heeft aangetoond dat zes laag-calorie kunstmatige zoetstoffen die op dit moment zijn goedgekeurd in Amerika en Europa (o.a. stevia, aspartaam en splenda) veilig zijn binnen hun aanbevolen dagelijkse inname. Een aantal onderzoeken heeft ook het tegenovergestelde aangetoond. De meeste van deze onderzoeken hebben echter beperkingen zoals dat de effecten alleen kunnen worden aangetoond bij dieren, een kleine testgroep, gebruik van een zeer hoge dosis, etc. Verder onderzoek zal nodig zijn om een duidelijker beeld te kunnen vormen. Met name het gebruik op de langere termijn en vanaf geboorte is nog onvoldoende onderzocht.
Dan rest ons nog de vraag: welke zoetstof is beter? Is stevia beter dan aspartaam? Wegen de voordelen van suikervervangers op tegen de mogelijke nadelen? Voor elke stof kunnen voors- en tegens worden opgesomd. Op basis van de kennis van nu zijn alle genoemde kunstmatige zoetstoffen veilig voor consumptie. Dit zou beteken dat de beslissing neerkomt op persoonlijke voorkeur voor smaak, type en doel. Welke smaakt voor jou beter? Wil je liever natuurlijk in plaats van synthetisch? En welk doel heb je? Als je hoge temperaturen wilt gebruiken geniet splenda wellicht de voorkeur. Anders dan die factoren zie ik op dit moment geen noemenswaardig verschil.
Tot slot wil ik nog vermelden dat zeel veel onderzoeken hebben aangetoond dat het gebruik van suikervervangers juist kan leiden tot gewichtstoename in plaats van afname. Echter zouden we tevens kunnen concluderen dat niet komt door de zoetstoffen zelf, maar het eetgedrag van de deelnemers. De gedachte dat men minder calorieën tot zich neemt bij ‘light’ producten heeft keer op keer aangetoond dat mensen hierdoor meer gaan consumeren. Wees dus verstandig en consumeer met mate!
Marvin Alexander
Dazzle! Personal Training System
Desire, Dazzle, Inspire.
P.s: Was dit artikel voor jou WAARDEVOL?
Welke wint er voor jou? Stevia, aspartaam, splenda of toch liever gewone suiker?
Laat je reactie achter in het commentaar veld onder deze pagina.
P.p.s: DEEL dit artikel met jouw netwerk op Facebook, LinkedIn, Twitter en Google+, want zo kunnen bevriende personen in jouw netwerk ook van dit materiaal profiteren.
Bron(nen):
1) Sugar substitutes: Health controversy over perceived benefits
1) Stevia in the fight against dental caries
2) Artificial sweeteners – a review
3) Safety evaluation of rebaudioside A produced by fermentation
4) Sucrose, Stevia, Aspartame, What’s the Difference?
5) Is stevia gezonder of veiliger dan suiker en aspartaam?
6) Voedingscentrum aspartaam
7) Voedingscentrum stevia
8) Stevia vs. Splenda: Which Is Healthier?